Wat is hooggevoeligheid of hoogsensitiviteit?

Wat is hooggevoeligheid of hoogsensitiviteit? En hoe weet je of je kind hooggevoelig of hoogsensitief is? Hieronder een korte uitleg om je op weg te helpen.

Hooggevoelige kinderen (en volwassenen) zijn personen die de gave hebben om heel veel en heel gedetailleerde informatie op te pikken uit de wereld om hen heen; veel meer dan gemiddeld. Deze informatie die zij binnenkrijgen – de prikkels – verwerken zij ook nog eens op een dieper niveau. Dit is een karaktereigenschap of persoonskenmerk, die vijftien tot twintig procent van de bevolking heeft. Het is geen stoornis! 

Hoe weet je of je kind hooggevoelig is?

Echte diagnoses zijn daar (nog) niet voor, hoewel het ook in de psychologie een steeds bekender begrip wordt. Je zult vooral uit het gedrag van een kind moeten afleiden of het wellicht hooggevoelig is.

Enkele opvallende kenmerken:

• het kind heeft oog voor detail, is zeer opmerkzaam in wat het ziet, hoort, ruikt. De zintuigen zijn heel gevoelig.
• Harde geluiden, fel licht, vervelende beelden, sterke geuren kunnen dan ook al snel overweldigend zijn voor een kind.
• Het kind schrikt snel.
• Het kind kan pietluttig lijken over zijn kleding: klaagt over kriebelende labels, knellende sokken, een strakke broek, etc. (Voor het kind voelt dit echt heel vervelend.)
• Het kind kan verlegen lijken, het kijkt de kat uit de boom en is meestal vrij voorzichtig; heeft oog voor gevaar.
• Het kind heeft behoefte aan structuur. Het weet graag waar het aan toe is en houdt vaak niet van verrassingen of verandering van plannen.
• Het kind heeft een groot inlevingsvermogen, is meelevend en invoelend.
• Het kind heeft behoefte aan harmonie en zal die proberen te vinden. Wanneer ergens geen harmonieuze sfeer hangt, zal het daar last van hebben.
• Ze hebben vaak een grote fantasie, zijn creatief en kunnen echt geraakt worden door muziek of kunst.
• Het kind heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel en is gewetensvol.
• Het kind voelt stemmingen aan, ziet/voelt snel of een ander boos/verdrietig/chagrijnig/vrolijk is. Het prikt ook door maskers heen; voelt hoe een persoon werkelijk is.
• Door hun gevoeligheid en het dieper verwerken van alle informatie, kunnen deze kinderen eerder of sneller overprikkeld raken. Dit uit zich vaak in een enorme woede-uitbarsting (meestal om ogenschijnlijk niets) of in een korte periode waarin het kind zich terugtrekt en niet bereikbaar is. Deze ‘buien’ duren meestal niet langer dan een half uur. Daarna functioneert het kind weer gewoon

Niet alle punten hoeven aanwezig te zijn om van een hooggevoelig kind te spreken, maar het grootste deel van bovenstaande kenmerken zou herkenbaar moeten zijn voor ouders met hooggevoelige kinderen.

Hooggevoelig sterke wil

Uiteraard is niet elk hooggevoelig persoon hetzelfde. Waar de meeste hooggevoeligen (ongeveer 70 procent) wat voorzichtig zijn, niet erg zitten wachten op nieuwe ervaringen en prikkels vermijden, zijn er ook hooggevoelige mensen die ondanks hun gevoeligheid wél op zoek gaan naar avontuur, afwisseling en spanning (30 procent). Elaine Aron noemde hen de High Sensation Seekers. Zij zijn te omschrijven als mensen die een voet op de rem hebben (vanwege hun gevoeligheid) en de ander op het gaspedaal (op zoek naar nieuwe ervaringen). De ‘hooggevoelige kinderen met een sterke wil’, waar psychologe Janneke van Olphen over spreekt, hebben hier veel van weg. 

Onderwerpen die samenhangen met hooggevoeligheid

Hoogbegaafd

Niet zelden gaat hooggevoeligheid ook samen met hoogbegaafdheid. (Maar dit hoeft zeker niet altijd het geval te zijn!) Is je kind snel van begrip, heeft het een grote algemene interesse en een goed geheugen, is het taalvaardig, creatief en heeft het een grote behoefte aan autonomie en is het al op jonge leeftijd bezig met levensvragen?Onderzoek dan ook of hoogbegaafdheid een thema is dat betrekking zou kunnen hebben op jouw kind.

Sensorische informatieverwerking

Hooggevoelige kinderen hebben gevoelige zintuigen. Als kinderen hier veel hinder van ondervinden, kan dat lijken op een sensorisch informatieverwerkingsprobleem (hoewel het dat niet hoeft te zijn). Het is in dat geval goed om oog te hebben voor prikkelverwerking. Door bewust om te gaan met prikkelverwerking, kan een hoop onrust worden weggenomen. 

Beelddenken

Ieder kind heeft een andere leerstijl. Onder hooggevoelige kinderen komt de visuele leerstijl (het leren via beelden) nog wel eens voor. Omdat de leerstof op school grotendeels auditief (via het gehoor) wordt gegeven, willen deze kinderen nog wel eens moeite hebben met de leerstof. Terwijl ze toch intelligent genoeg zijn om het te kunnen bevatten. 

Wanneer je dit herkent en dit problemen oplevert, is het goed om te bekijken of de term ‘beelddenker’ wellicht op jouw kind slaat.

Faalangst

Wie perfectionistisch is (en dat geldt voor menig hooggevoelig en/of hoogbegaafd kind) wil het graag allemaal goed doen. Het is zeker niet de bedoeling dat er fouten worden gemaakt! Deze houding kan leiden tot faalangst, wat de nodige problemen kan opleveren in het dagelijks (school)leven.

Concentratieproblemen

Wanneer je heel veel opmerkt van wat er om je heen gebeurt (en dat doen hooggevoelige kinderen!) of wanneer de lesstof niet goed aansluit bij jouw belevingswereld, is het niet altijd makkelijk om jezelf te concentreren. En dat kan dan weer tot problemen leiden, met name op school.

Tot zover een kort overzicht van wat hooggevoeligheid bij kinderen inhoudt en welke andere thema’s daarmee kunnen samenhangen. 

De blogs op deze site hebben in de meeste gevallen een link met één van deze thema’s. Kijk bijvoorbeeld eens naar het artikel over hooggevoeligheid op school. Wil je meer weten over hooggevoeligheid of hoogsensitiviteit? Kijk op de website van scrivomedia.nl. Hier vind je veel boeken over hooggevoeligheid en aanverwante thema’s.